Czas Świąt Bożego Narodzenia na Dolnym Śląsku

Wiele regionów kraju ma piękne i niezwykłe świąteczne tradycje. Ale tylko na Dolnym Śląsku mamy do czynienia z ogromną mozaiką tradycji, zwyczajów, obrzędów, religii.

Różnorodność tradycji bożonarodzeniowych na Dolnym Śląsku jest tak bogata, jak historia tego regionu. Jest on częścią Polski od zaledwie niespełna osiemdziesięciu lat. Po wojnie nastąpiła całkowita wymiana ludności. Niemcy zostali wysiedleni, natomiast napłynęli mieszkańcy z różnych regionów Polski. Trzeba pamiętać, że to, co na Dolnym Śląsku nazywa się polską tradycją, jest połączeniem zarówno tej kresowej, jak i wielkopolskiej czy mazowieckiej. Krajobraz kulturowy Dolnego Śląska wzbogacają również wpływy tradycji ruskiej, łużyckiej, litewskiej czy łemkowskiej. Każda z kultur jest bogata we własne zwyczaje związane ze świętowaniem Bożego Narodzenia. Każdy przywiózł tutaj swoje zwyczaje i starał się je kultywować.

Tradycja niemiecka

Choć polska tradycja dotarła tutaj dopiero po roku 1945, to nie całkiem wyparła wszystkie niemieckie bożonarodzeniowe zwyczaje świąteczne. Charakterystyczne dla niemieckiej tradycji, która przetrwała częściowo na Dolnym Śląsku i we Wrocławiu, są zwyczaje związane z okresem adwentu. Jednym z nich są bożonarodzeniowe jarmarki, których tradycja sięga XV wieku. Na miesiąc przed Świętami Bożego Narodzenia na jarmarczne straganach można kupić świąteczne specjały: słodycze, grzane wino, przeróżne wędliny. Zwyczajem, który bezpośrednio wywodzi się z tradycji ewangelickiej, jest wieniec adwentowy. Tradycyjnym elementem czasu bożonarodzeniowego w tym regionie są również pierniki, które miały kiedyś charakter bardziej ozdobny. Obecnie, oprócz zdobienia, również są spożywane.

Kulinaria

Wigilia jest postna. Na stole wigilijnym musi być 12 potraw. Na stołach Dolnoślązaków mamy przekrój potraw, które można spotkać w całej Polsce.

Na Dolnym Śląsku dominują pierogi, uszka, barszcz czerwony i zupa grzybowa. Do tego wszystkiego dochodzi cała gama ryb. Tu warto wspomnieć, że Dolny Śląsk słynie na całą Polskę z karpia milickiego, dlatego na stołach Dolnoślązaków nie może zabraknąć zarówno karpia smażonego, jak i karpia w galarecie.  

Świąteczne stoły na Dolnym Śląsku obfitują także w wiele innych rzadko spotykanych w innych rejonach polski potraw – w pierogi z kaszą gryczaną, świszcz – czyli kaszę gryczaną zmieszaną ze śliwkami suszonymi i podawaną na słodko, czy kotlety z kaszy jaglanej i grzybów. W części domów można znaleźć również takie dania jak naleśniki z makiem, świąteczny kapuśniak z grzybami czy tradycyjny wigilijny chleb z ziołami.

Choć kultywowane na Dolnym Śląsku zwyczaje świąteczne znane są również w innych regionach Polski, to należy wspomnieć o słodkich wigilijnych potrawach, które kojarzą się właśnie z regionem południowo-zachodniej Polski. To kutia i kluski z makiem. Często na stołach króluje makowiec. Wierzono, że mak ma nam przysporzyć bogactwa na cały rok, dlatego potrawy z makiem trzeba skosztować. 

Zwyczaje

Boże Narodzenie na Dolnym Śląsku to święta rodziny. To dni, kiedy wszyscy nareszcie mają dla siebie czas, mogą się spotkać, porozmawiać, poświętować.

Na wigilijnym stole nie może zabraknąć prawdziwego sianka pod obrusem. Kiedyś wyciągało się sianko spod obrusa. Najdłuższe sianko wróżyło długie lata życia. Najważniejszym znanym w całej Polsce zwyczajem, który dotarł na Dolny Śląsk, jest łamanie się opłatkiem. W części wiosek dolnośląskich mieszkańcy dzielą się opłatkiem również ze zwierzętami domowymi i trzodą. Tradycją jest także zachowanie jednego wolnego miejsca przy stole.

Niemal w każdym dolnośląskim domu jest choinka. Prezenty, w zależności od regionu, z którego pochodzi dana rodzina, przynoszą różne postacie: Aniołek, Gwiazdor, Święty Mikołaj. Nikogo to nie dziwi.  

Na zakończenie

Popularnie mówimy: „co kraj to obyczaj”. Można zaryzykować stwierdzenie, że na Dolnym Śląsku „co dom to obyczaj”. Jest sporo tradycji, zwyczajów, które mimo upływu czasu, nadal wyraźnie wskazują, z którego regionu pochodzi dana rodzina. I to jest najcenniejsze w świętowaniu Bożego Narodzenia.