Znane i nieznane #14 - EW Rożnów
W ostatnich odcinkach naszego cyklu odwiedziliśmy elektrownie Wrocław I i Wrocław II. Z centrum Dolnego Śląska podążamy do Małopolski gdzie w miejscowości Rożnów znajduje się największa elektrownia wodna należąca do TAURONA.
Zapora i elektrownia wodna w Rożnowie miała stanowić część Centralnego Okręgu Przemysłowego, budowanego w latach 1936-39, gigantycznej inwestycji ekonomicznej Polski przedwojennej. Inicjatorem budowy zapory, autorem pierwszego projektu oraz stałym konsultantem w czasie studiów projektowych i budowy zapory był prof. Karol Pomianowski. Projektantami zbiornika, zapory i elektrowni w Rożnowie byli inżynierowie: Herbich, Żmigrodzki, Smoleński, Śliwiński i Balcerski.
Miejsce budowy wybrano w najwęższym miejscu pogórskiego przełomu Dunajca we wsi Rożnów, pomiędzy cyplem góry Łazy (323 m n.p.m.), nazywanym również Łaziska, a stromym, zalesionym, wygiętym na kształt podkowy szczytem północnym Ostrej Góry (459 m n.p.m.).
Tempo projektowania było zadziwiająco szybkie - prace budowlane rozpoczęto w lutym 1935 r. Napełnianie zbiornika rozpoczęto w drugiej połowie 1941 r., a jego całkowite napełnienie nastąpiło w 1943 roku. Zapora robi ogromne wrażenie. Ma 550 m długości, jej całkowita szerokość w koronie wynosi 9 m, a wysokość od gruntu 32,5 m.
Stały przepływ wody wykorzystano do uruchomienia cztero-turbinowej elektrowni wodnej, wbudowanej w środek zapory, której łączna moc zainstalowana wynosi 56 MW. Betonowy mur o szerokości 40 m stoi na fundamencie wpuszczonym w 17 m w podłoże. We wschodniej części zapory znajdują się przepławki (system stopniowych basenów) dla ryb wędrujących w górę rzeki na doroczne tarło.
W zachodniej części znajduje się pięć przepływów i siedem upustów dla wysokiej wody. W wyniku spiętrzenia wód Dunajca przez zaporę powstało jedno z najpiękniejszych jezior w Polsce - Jezioro Rożnowskie.
Patrząc z lotu ptaka, jezioro przypomina trochę literę S, co związane jest z morfologią doliny Dunajca. Głębokość jeziora dochodzi do 35 metrów. Linia brzegowa wynosi 56 km, a pojemność akwenu to 190 mln m3. Praktycznie na całej długości linii brzegowej znajdują się liczne plaże, ośrodki wypoczynkowe i letniskowe oraz wypożyczalnie sprzętu pływającego. Można uprawiać sporty wodne, wędkować lub wybrać się na spacer albo wycieczkę rowerową.
Uruchomienie elektrowni spowodowało powstanie nadwyżek mocy, znacznie przekraczających lokalne zapotrzebowanie. Nadwyżki te postanowiono przesyłać w rejon Warszawy i Radomia, które zasilane były jedynie przez Elektrownię Powiśle. W 1942 roku zakończono budowę i oddano do eksploatacji dwutorową linię elektroenergetyczną Rożnów – Tarnów Mościce – Starachowice – Warszawa, o napięciu 150 kV. Warszawską stację transformatorową 150/35 kV zlokalizowano w pobliżu miejscowości Szamoty. Układ przesyłowy Rożnów – Szamoty pracował do 1944 roku.
Przez lata elektrownia wodna funkcjonowała bez napraw, a zapora była uważana za jedną z najbardziej szczelnych na świecie i to nie zmieniło się do dnia dzisiejszego. Pierwsze gruntowne modernizacje miały miejsce w latach 1996-2000.
Obecnie elektrownia wodna w Rożnowie wraz zaporą stanowi jeden z najnowocześniejszych obiektów w Europie. Jest także największą z sześciu elektrowni wchodzących w skład Zespołu Elektrowni Wodnych Rożnów. Pozostałe to Elektrownia Czchów, Elektrownia Przewóz, Elektrownia Dąbie, Elektrownia Olcza i Elektrownia Kuźnice.
Czy wiesz, że...
Elektrownia Rożnów produkuje rocznie 120 mln kWh (120 GWh), co pozwala pokryć zapotrzebowanie na energię elektryczną 48.000 gospodarstw domowych.